Er zijn heel veel boeken over hoe autistische mensen in elkaar zitten en over hoe je het beste met ze om kunt gaan, maar Gewone mensen draait het om. Dit boek leert jou, als autistisch persoon of andere geïnteresseerde, hoe je kunt omgaan met mensen zonder autisme, oftewel: de neurotypicals.

Officieel noemen we mensen zonder autisme trouwens allistics, maar omdat neurotypicals een gangbaardere term is, heeft Clara ervoor gekozen die te gebruiken in haar boek. Neurotypical staat voor: iemand met een brein dat functioneert zoals de maatschappij het verwacht. En omvat dus personen zonder bijvoorbeeld autisme, ADHD, hoogbegaafdheid, bipolaire stoornis, enzovoort.

Het boek Gewone mensen heb ik gekregen van de uitgeverij. Ik geef natuurlijk wel altijd mijn eerlijke mening.

Clara Törnvall

De schrijfster van het boek, Clara Törnvall (47), is cultuurredacteur en producent voor de Zweedse radiozender P2. Ze werkte eerder als journalist bij de krant Aftonbladet. Op haar 42e kreeg ze de diagnose autisme.

Eerder schreef ze al het boek Autisme, vrouwen op het spectrum. Over haar eigen ervaringen en die van andere vrouwen met autisme, maar over hedendaagse influencers met autisme en historische figuren die vermoedelijk autistisch waren. Over dat boek schreef ik eerder al een recensie.

Gewone mensen: hoe om te gaan met mensen zonder autisme

Gewone mensen werd in augustus 2023 gepubliceerd in het Zweeds onder de titel Vanliga Människor: autistens guide till galaxen. Eind augustus 2024 publiceerde uitgeverij Volt het boek in het Nederlands. Qua ondertitel is er dus een andere keuze gemaakt en voor beide ondertitels valt wat te zeggen. Het boek gaat inderdaad vooral over hoe je om kunt gaan met neurotypicals, maar is aan de andere kant ook breder dan dat. Er staan ook tips in die niet per se over omgaan met mensen gaan. Ik heb dus niet per se een voorkeur voor de ene of de andere ondertitel.

Het boek bestaat uit verschillende onderdelen: er zijn hoofdstukken die uitleggen hoe ‘gewone mensen’ denken en hoe dat verschilt van autistische mensen, er zijn hoofdstukken waarin autistische mensen vertellen over hun ervaringen met neurotypicals, en er zijn hoofdstukken met tips. Tussendoor zijn er illustraties in de tekenstijl zoals die ook op de voorkant van het boek staat. De illustraties beelden vaak een sociale situatie uit.

Het boek is bedoeld ‘voor mensen met ervaring met autisme, die de gewone mensen beter willen leren begrijpen’.

Mijn mening over Gewone mensen

Gewone mensen is een luchtig geschreven boek met een vleugje humor. Het gaat over een serieus onderwerp en toch moet je het soms ook niet te serieus nemen. Bijvoorbeeld als Clara neurotypicals gaat beschrijven op de manier hoe een autist vaak beschreven wordt in een boek: ‘Heb je één neurotypical ontmoet, dan heb je er dus maar één ontmoet. Hetzelfde geldt voor autisten. Dit schrijf ik voor de zekerheid, zodat dat helder is.’

Ik vond het fijn om een keer een boek over autisme te lezen waarbij ik niet te diep na hoefde te denken. Het boek is in relatief simpele tekst opgeschreven, in korte stukjes en in een redelijk groot lettertype. Het boek bestaat uit 192 pagina’s, wat ook relatief weinig pagina’s zijn, zeker als je je bedenkt dat er illustraties tussendoor zitten. Gewone mensen is daardoor ook geschikt voor jongeren met autisme, wat op sommige plekken ook benoemd staat als de doelgroep van het boek.

Heb je echter de behoefte om serieus diep te duiken in hoe mensen zonder autisme denken? Dan is dit boek minder geschikt voor je. Af en toe legt Clara wel enigszins uit hoe de mechanismen erachter werken, maar zeer selectief.

De ervaringen van autistische mensen en hun ouders zijn niet ingebed in het verhaal. Ze vormen een los lijstje, nadat het onderwerp aan de orde is geweest. Dat heeft voor- en nadelen. Ze onderbreken op deze manier niet je leesproces, dus je hoeft niet steeds te wisselen tussen informatieve tekst en ervaringen. Aan de andere kant staan de ervaringen nu wat los van de context.

Aan het einde van het boek brengt Clara een belangrijke vraag ter sprake die haar boek oproept, want moeten we als autistische mensen de gewone mensen eigenlijk wel begrijpen? Het antwoord daarop is volgens Clara ja en nee.

‘Je hoeft niet te maskeren en je aan te passen, maar het is wel handig om te weten wat je te wachten staat aangezien een groot deel van de wereld nou eenmaal neurotypisch is.’

‘Je verdient het om jezelf te mogen zijn. Beperkte, strategische aanpassing is voldoende. Het gaat erom te leren wanneer, en in welke mate, je je moet aanpassen en wanneer niet.’

Dat vind ik wel een belangrijke toevoeging aan het boek, want er zijn veel autisten die ten onder gaan aan het maskeren. Tegelijkertijd klinkt het makkelijker dan het is. Het zijn twee korte stukjes die ik hierboven citeer, maar hier zou je een heel boek aan kunnen wijden: wanneer kies je ervoor om je aan te passen en wanneer niet?

Over het algemeen is Gewone mensen dus een leuk en luchtig boek. Ik heb wat oppervlakkige dingetjes geleerd over het verschil tussen autistische mensen en neurotypische mensen die goed zijn om te weten tijdens dagelijkse interacties.