Autisme, vrouwen op het spectrum werd voor het eerst gepubliceerd in Zweden in 2021 onder de titel Autisterna – om kvinnor på spektrat. Op 4 april 2023 werd het boek uitgegeven in het Nederlands door uitgeverij Volt. De uitgever benaderde mij met de vraag of ik het boek wilde ontvangen. In eerste instantie dacht ik: nee hè, weer een boek over vrouwen met autisme, daar weet ik nu alles wel over. Maar dit boek beloofde anders: “In haar boek onderzoekt ze hoe de autistische vrouw een plaats heeft ingenomen in cultuur, mythen en werkelijkheid.” Een net andere invalshoek dus, die uiteindelijk helaas tegenviel…

Clara Törnvall

De schrijfster van het boek, Clara Törnvall (46), is cultuurredacteur en producent voor de Zweedse radiozender P2. Ze werkte eerder als journalist bij de krant Aftonbladet. Op haar 42e kreeg ze de diagnose autisme. Ze zegt daarover in een interview met De Morgen:

Voor de diagnose was mijn leven moeilijk. Ik was moe van mezelf, ik had angst, voelde me constant verdrietig. Mensen die niet weten wat er aan de hand is, verzinken al snel in een depressie, gaan soms over tot zelfmedicatie, raken mogelijk verslaafd. Ze leven in een staat van verwarring en proberen alles om te overleven. Dankzij de diagnose krijg je tools aangereikt om je leven in te richten.

Boek voor en over autistische vrouwen

Een autistische vrouw die een proefschrift over theoretische filosofie kan schrijven, maar moet nadenken als ze een boterham wil snijden, is een zeldzaam figuur in het algemene bewustzijn. Eentje die theekopjes verzamelt en een etmaal moet uitrusten nadat ze met vrienden heeft afgesproken. Die van dieren houdt maar oogcontact vermijdt. Dit boek gaat over haar. Over vrouwen met hoogfunctionerend autisme.

Wat meteen opvalt aan dit citaat is dat Clara de term hoogfunctionerend gebruikt. Ze is zich er wel bewust van dat het een omstreden term is, schrijft ze meteen daarna. Maar ze zal het in de rest van het boek toch blijven gebruiken, omdat het nou eenmaal nodig is om het onderscheid te kunnen maken, zo schrijft ze. Wellicht was dit in 2021 nog niet zo bekend, maar inmiddels gebruiken de meeste autisten liever een hoge of lage zorgbehoefte om het onderscheid te maken, en niet hoe iemand (op het oog) functioneert.

Qua taalgebruik gebruikt Clara person-first language (persoon met autisme) en identity-first language (autistisch persoon of autist) door elkaar heen.

Inhoud van ‘Autisme, vrouwen op het spectrum’

In het boek worden persoonlijke verhalen van Clara afgewisseld met verhalen van andere autistische vrouwen en verhalen over autistische vrouwen uit de geschiedenis of het heden. Publieke figuren zoals Emily Dickinson, Temple Grandin en Greta Thunberg. Daar zitten dus vrouwen bij die te vroeg geboren werden om een autismediagnose te krijgen, maar ook hedendaagse influencers, zoals Nicole Parish (soundoftheforest op TikTok).

Persoonlijk was ik het meest geïnteresseerd in die laatste categorie (de plek van autistische vrouwen in de geschiedenis en cultuur), omdat ik daar nog niet eerder over had gelezen in de boeken over autistische vrouwen. Helaas kwam dat wat mij betreft wat te weinig naar voren en ging het merendeel over ervaringen van Clara en andere vrouwen met autisme. Als je nog weinig boeken over (vrouwen met) autisme hebt gelezen is dat geen probleem, maar het is wel fijn om je verwachting van tevoren bij te kunnen stellen.

De verschillende categorieën worden binnen de hoofdstukken ook afgewisseld zonder tussenkopjes (alleen drie sterretjes), waardoor het voor mij soms even zoeken was over welk perspectief het nu ging en wat de rode draad was.

Soms gaat het in het boek specifiek over de Zweedse situatie. Het is aan de ene kant interessant om te lezen hoe men daar met autisme omgaat, en aan de andere kant is er ook veel hetzelfde. In Zweden is er ook sprake van bezuinigingen op de zorg en moeten zoveel mogelijk kinderen naar het reguliere onderwijs (Passend Onderwijs).

Het boek is realistisch geschreven, maar ook hoopvol. Clara moedigt lezers aan om minder te maskeren en uit te zoeken wat goed voor ze is, buiten de maatstaven van de maatschappij.