Vandaag is het Blue Monday, wat de meest deprimerende dag van het jaar schijnt te zijn. Voor veel instanties aanleiding om aandacht te vragen voor depressieve gevoelens. Ik wil daar ook graag mijn steentje aan bijdragen, dus ik vertel jullie het verhaal van mijn depressies en hoe mijn autisme daar invloed op had. 

Eerste depressie

De eerste keer dat ik depressief was, wist ik nog niet dat ik autistisch was. Ik zat op de middelbare school en dacht dat het normale gedachten waren voor een puber. Mijn depressies gaan bijna altijd samen met sociale angsten. Op school was ik ineens bang om de beurt te krijgen, terwijl ik daarvoor altijd met mijn vinger in de lucht zat als ik het antwoord wist. Ik dacht dat ik niks waard was en dat ik het niet verdiende dat mensen aardig tegen me waren. Nu weet ik dat dat gedachten zijn die bij een depressie horen.

Diagnose autisme

Bij veel vrouwen komt hun autisme aan het licht door zogenoemde comorbide klachten (bijvoorbeeld angst, depressie of burn-out). Zo ook bij mij. Ik werd behandeld voor mijn sociale angsten, maar het was duidelijk dat er ook iets meespeelde dat niet met therapie op te lossen was. De standaard therapie voor die angsten, had ook geen effect. Ik werd verwezen naar een autismeteam en na een diagnosetraject werd de stoornis van Asperger vastgesteld. Daar kreeg ik, na maanden cognitieve gedragstherapie, die wederom niet aansloeg, van mijn arts een antidepressivum voorgeschreven. Na een week of zes kon ik helderder denken, was ik minder angstig en wenste ik mezelf goede dingen toe in plaats van dat ik mezelf naar beneden haalde. In combinatie met een lage dosering antipsychotica die hielp bij overprikkeling, kon ik mijn leven weer oppakken. Ik kon beginnen aan het opbouwen van zelfvertrouwen en het uitbreiden van activiteiten die ik weer durfde. Het ging goed! Ik accepteerde mezelf met mijn autisme.

Tweede depressie

Door een toename van migraine en het ontwikkelen van bijwerkingen van de medicijnen die ik slikte, moest er iets veranderen. Ik bouwde in overleg met mijn arts het antidepressivum af, omdat ik onhoudbare maagklachten had en ik wilde weten of het door dat middel kwam. Ondertussen begon ik met Topamax, een anti-epilepticum dat ook preventief tegen migraine zou kunnen helpen. Bijwerking: depressieve klachten en stemmingswisselingen.

Ik had continu het gevoel dat ik moest huilen. Nou was er ook net een vriendin overleden en waren er andere omstandigheden die veel onrust veroorzaakten, dus mijn neuroloog zag het niet direct als bijwerking van de medicijnen. Toen mijn arts echter een opname voorstelde, wist ik dat er een dieptepunt bereikt was en ging er bij haar ook een belletje rinkelen dat er iets flinks mis was. Ze belde de apotheek om te vragen wat de snelst mogelijke manier was om de Topamax af te bouwen en om het antidepressivum weer op te bouwen. Langzaamaan ging het weer beter.

Hoe mijn autisme invloed heeft op mijn depressies

• Ik vind het heel moeilijk om te bedenken dat een bepaald gevoel ook weer overgaat. Als ik me somber voel, denk ik dus dat ik me voor eeuwig zo zal voelen en dat maakt een depressie heel uitzichtloos.
• Gevoelens vind ik sowieso heel ingewikkeld. Zeker als er geen reden is voor een gevoel. Iemand gaat dood>ik ben verdrietig. Die is makkelijk. Maar: ik voel me somber en waarom weet ik niet (waarschijnlijk omdat de stofjes in je hersenen even niet goed samenwerken) is lastig.
• Op het moment dat ik stopte met de antidepressiva had ik weinig vrienden. Ik stopte meer uit wanhoop; niet met een bewust doordacht plan. Ik voelde me al eenzaam en dat heeft denk ik bijgedragen aan het ontstaan van de depressie. Ik heb het namelijk heel erg nodig om kwalitatief goede contacten te hebben in mijn leven, maar door mijn autisme lukt het niet altijd die te hebben. Op het moment dat ik depressief was, werd ik ook weer bang om contact aan te gaan, waardoor ik verder in een isolement terechtkwam. 
• Ik was net afgestudeerd en moest opnieuw mijn plek zien te vinden in de maatschappij. Hoe ging ik mezelf handhaven in de werkende wereld? Ik merk dat ik het op zulke overgangsmomenten vaak lastig krijg, wat voor veel mensen met autisme geldt. Mijn eerste depressie vond plaats toen ik van middelbare school naar universiteit ging, de tweede van universiteit naar werk.
• De start van een depressie hangt bij mij ook samen met de hoeveelheid verwachtingen die ik voel vanuit mijn omgeving. Doordat ik mijn autisme goed kan compenseren komt er een punt dat mensen denken dat het autisme bij mij wel meevalt en dat de verwachtingen hoger worden. Dat is het punt dat ik niet meer kan voldoen aan de verwachtingen en me waardeloos ga voelen.

Hoe mijn depressies invloed hebben op mijn autisme

• Als ik depressief ben, lijk ik ineens tien keer autistischer. Als er iets verandert ben ik compleet van slag en kom ik de rest van de dag niet meer bij.
• Ik ben heel snel overprikkeld (omdat de gevoelens en dus interne prikkels zo ingewikkeld zijn), waardoor ik last krijg van selectief mutisme en ik dus op sommige momenten niet meer kan praten. Prikkels worden vaak zo onverdraaglijk dat ik uit een situatie moet stappen, waardoor ik teleurgesteld ben dat me wéér iets niet gelukt is. Dat draagt eraan bij dat ik in een negatieve cirkel blijf.
• Als ik depressief ben vind ik het heel vervelend dat ik autistisch ben en wil ik dat liever niet meer hebben. Wat een totaal nutteloze gedachte is, waar ik me dan ook van bewust ben, waardoor ik me opgesloten voel in een situatie waar ik niet uit kan komen.
• Ik vind het heel lastig om mijn gevoelens te verwoorden, maar zeker als ik zelf niet weet waarom ik me zo voel, is dat nog lastiger. Dat maakt dat ik me heel eenzaam voel, omdat ik het idee heb dat niemand me kan helpen.

Iets wat op een depressie of burn-out lijkt, kan bij autistische mensen ook een autistische burn-out zijn. Deze ontstaat als iemand met autisme te lang blijft proberen te voldoen aan de verwachtingen van de omgeving, en daardoor uitgeput raakt. Mieke van Stigt schreef er een artikel over voor A-typist, waarin ze aankaart wat het verschil is met een reguliere werkgerelateerde burn-out, hoe je het kunt herkennen en wat je eraan kunt doen.

Antidepressiva?

Tistje beschrijft in zijn artikel over depressie en autisme een depressie als het verlies van terug op te kunnen staan uit een sombere stemming. Een proces van steeds verder wegzakken. Het slikken van een antidepressivum is tot nu toe het enige geweest dat het proces bij mij weer heeft kunnen omdraaien. Ik weet nog dat mijn begeleiding het er niet mee eens was dat ik weer zou gaan beginnen: ‘Je kunt het best zelf’. Wat mij alleen maar nog machtelozer deed voelen, want: hoe dan? Was ik zwak als ik weer zou beginnen met de medicijnen? Tistje geeft in zijn artikel overigens ook tips voor hoe je door middel van levensstijl van een depressie af kunt komen. Mijn tweede depressie was anders dan de eerste: ik bleef sporten, werken en ik kreeg therapie, maar het mocht niet baten. 

Ik ben blij dat ik toen toch de kracht heb kunnen vinden om voor mezelf te kiezen, ondanks dat mijn begeleiding het er niet mee eens was. Ik begon er weer met het antidepressivum op aanraden van mijn arts, die als alternatief alleen nog een opname zag, en ik kon weer gaan opbouwen. Inmiddels heb ik ook een derde depressie gehad, die door de antidepressiva heen kwam. Dat geeft weer nieuwe uitdagingen en maakt me wel enigszins ongerust over de toekomst. 

Kaartje sturen aan iemand die zich somber voelt

Wat ik me vooral herinner van mijn depressieve periodes, is dat ik me zo ontzettend eenzaam voelde. Dat maakte de situatie er niet beter op. De lichtpuntjes waren de momenten dat iemand spontaan aan me vroeg hoe het met me ging, want dat betekende dat er iemand was die aan me dacht en waar ik van waarde voor was. 

Ik ontwikkelde de Steuntje in de rug-kaarten, die je voor allerlei situaties kunt gebruiken waar beterschap niet per se aan de orde is, dus bijvoorbeeld wanneer iemand psychisch of chronisch ziek is.