Gerrit Breeuwsma is een ontwikkelingspsycholoog die verbonden is aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij houdt zich onder andere bezig met de maatschappelijke betekenis en de verbeelding van autisme. Hij schrijft ook regelmatig voor het Wetenschappelijk Tijdschrift Autisme. In dat kader schreef hij het boek Allemaal autistisch, dat in 2019 uitgebracht werd bij Uitgeverij SWP.

Waar het boek over gaat

Eigenlijk is dat niet zo simpel uit te leggen, wat meteen iets zegt over de leesbaarheid van het boek. Op de achterflap van het boek staat: “Autisme is in korte tijd tot in de vezels van onze maatschappij doorgedrongen. Niet alleen als psychiatrische diagnose, maar ook zoals het begrip in de volksmond gebruikt wordt. De afgelopen decennia figureren autisten steeds vaker in films en romans. Vaak gaat het daarbij om mensen met een uitzonderlijk talent. Via deze publieke exposure ontstaat een bijna geïdealiseerd beeld van de autist. In Allemaal autistisch worden de vele aspecten en aannames van autisme op prikkelende wijze tegen het licht gehouden.”

Allemaal autistisch is super interessant als je interesse hebt in het onderwerp, want het gaat diep in op de stof, maar als je een boek wil dat lekker wegleest, dan zou ik er niet aan beginnen.

Beeld van autisme

Breeuwsma bekijkt kritisch onze huidige kennis over, en ons beeld van autisme. Dit beeld laveert volgens hem tussen hulp, hoop en hype (vandaar de ondertitel). In Allemaal autistisch kijkt de schrijver terug op theorieën uit het verleden: hoe ontwikkelde de diagnose autisme zich door de jaren heen? Maar ook naar bekende figuren uit het heden (bijvoorbeeld Kees Momma) en wat zij betekenen voor ons beeld van autisme.

Breeuwsma: ‘Ik wil laten zien hoe autisme tot de verbeelding spreekt, maar ook hoe die verbeelding, laverend tussen hulp, hoop en hype, soms met ons op de loop gaat en een beter begrip van autisme in de weg kan staan.’

Ook omstreden onderwerpen worden aangesneden door Breeuwsma, bijvoorbeeld vaccinaties, de relatie tussen Hans Asperger en de nazi’s/Hitler, en het gedachtegoed van Leo Kanner en Bruno Bettelheim, die stelden dat de oorzaak van autisme in de opvoeding lag.

Verandering in de beeldvorming

Een jaar of dertig geleden was autisme nog iets waarvan we niet zo goed wisten wat het was. Kennis over autisme was voorbehouden aan de wetenschap en voor de gewone mens was autisme een mysterie. Inmiddels heeft bijna iedereen er wel een beeld van of een mening over, of mensen kennen zelf iemand met autisme.

Vanaf de jaren ’80 kwamen steeds meer mensen met autisme zelf aan het woord. Bijvoorbeeld de biografie van Temple Grandin in 1986. Biografieën van autisten beschrijven hoe het is om autisme te hebben, maar creëren zelf ook narratief, dat weer invloed heeft op hoe we over autisme denken.

De laatste decennia is er veel aandacht geweest voor autisme, maar meer aandacht betekent ook meer mythes, fantasieën en misverstanden. Dit heeft volgens Breeuwsma allemaal bijgedragen aan het verder vergroten van het raadsel rondom autisme.

Mijn mening als persoon met autisme (die zich veel met beeldvorming bezighoudt)

Het boek is niet per se makkelijk te lezen. Dat hoeft geen probleem te zijn, maar ik had zelf wel moeite met er doorheen komen. Het boek bevat veel diep uitgewerkte voorbeelden, waarvan niet meteen duidelijk is waar ze toe leiden. Daarbij verloor ik mijn aandacht nogal eens.

In Allemaal autistisch staan QR-codes om afbeeldingen of filmpjes op te kunnen zoeken die teksten illustreren. Dat vond ik wel vernieuwend en praktisch, omdat je zelf kunt kiezen of je iets op wil zoeken of niet. Aan de andere kant is het minder toegankelijk voor mensen die niet zo goed met techniek zijn en af en toe een plaatje tussendoor had de teksten naar mijn idee wel leesbaarder gemaakt.

Als je op zoek bent naar verdieping, en naar een boek dat aan het denken zet, dan moet je Allemaal autistisch zeker gaan lezen!