Jo Bervoets doet onderzoek op het snijvlak van wetenschapsfilosofie en ethiek, en dan vooral op het gebied van neurodiversiteit (o.a. autisme en Tourette). Daar kwam ook dit boek uit voort: een onderzoekend en filosofische uiteenzetting van een autistisch persoon over wat neurodiversiteit eigenlijk is in deze maatschappij.
Jo Bervoets
Jo Bervoets is wetenschapper, filosoof en heeft zelf ook autisme. Momenteel werkt hij als assistent professor in de filosofie aan de Universiteit van Tilburg. Hij was ook een aantal jaar betrokken bij LAVA: een lees- en adviesgroep bestaande uit autistische mensen die autisme-onderzoek kritisch lezen en daar advies over geven.
De inhoud
Als je me vraagt in mijn eigen woorden uit te leggen waar dit boek over gaat, dan vind ik dat moeilijk. Ook de flaptekst vind ik eigenlijk de inhoud van het boek niet dekken. Je moet het dus echt gaan lezen en meegaan in het verhaal en de gedachtegang van de schrijver om een indruk te krijgen waar het heengaat. Het boek is in ieder geval een mengeling tussen de eigen ervaringen van Jo en wetenschappelijke kennis (waarbij de nieuwste theorieën voorbijkomen). Jo maakt steeds duidelijk welke kennis hij waar vandaan haalt. Daar bestaat nooit een misverstand over en dat is erg prettig.
Het eerste deel van het boek gaat over autisme, het tweede deel over neurodiversiteit als geheel, en daarna linkt hij dit aan het syndroom van Gilles de la Tourette. Dit lijkt op het eerste oog misschien een vreemde uitstap, maar als je het boek leest wordt het logisch.
Taalgebruik en vormgeving
Bervoets schrijft zelf over het taalgebruik in zijn boek:
Het is toegankelijk, zonder al te veel jargon. Toch vraag ik de lezer ook een inspanning want het is tegelijk – zowel op wetenschappelijk als op filosofisch gebied – best vernieuwend.
Het klopt dat Jo weinig jargon gebruikt en dat de teksten redelijk makkelijk te lezen zijn. Of ze ook makkelijk te begrijpen zijn is een ander verhaal. Het kost inderdaad een behoorlijke inspanning om de teksten tot je te nemen. De teksten zijn niet hapklaar; je moet daarna nog een slag maken om erover na te denken, zoals filosofie vaker werkt eigenlijk. Daar moet je van houden of zin in hebben.
Over de vormgeving is weinig te zeggen, omdat het boek voornamelijk uit tekst bestaat. Wel hebben de tussenkopjes en de paginanummers een (in mijn ogen) schreeuwerige kleur rood/oranje. Het plaatje op de voorkant van het boek vind ik prima gekozen: het maakt op een redelijk simpele manier duidelijk dat het over diversiteit in hersenen en tussen mensen gaat.
Mijn mening
Ik merkte dat ik tijdens het lezen vaak afhaakte en na een pagina dacht: wat heb ik nu eigenlijk gelezen? En dat ik steeds weer opnieuw kon beginnen. Het duurde daarom erg lang voordat ik het boek uitgelezen had en deze recensie geschreven heb. Het boek kwam namelijk uit op 10 juni en ik kreeg het rond die tijd ook in handen. Ik moest mezelf ertoe zetten om verder te lezen, omdat ik daar echt voor in een bepaalde mindset moest zijn, hoewel ik het dus wel erg interessant vond. Om een indruk te geven hier een stukje tekst uit het boek dat ik qua woorden niet per se ingewikkeld vind, maar waar ik vrij diep over na moest denken:
En als er dan uiteindelijk toch een diagnose van komt, dan kwadrateert het stigma omdat deze diagnose stereotiep negatief geïnterpreteerd wordt. Wat zelf begrip kan opleveren wordt zo een echte catch 22. Identiteit, stoornis en beperking belanden op één hopeloze hoop. Identificeren als neurodivergent – als ADHD’er, dyspraktisch, tourettist of autist – is de enige manier om de vooroordelen die tot deze catch 22 leiden te ontmijnen. Dat kan alleen als we ook de lus doorknippen waar elke diagnose samengebonden wordt met een stereotiep idee van een of ander bijbehorend gebrek.
Het boek geeft eigenlijk geen vaststaand kader, maar is een beginpunt om jezelf af te vragen hoe jij eigenlijk denkt over autisme en neurodiversiteit. Met 200 pagina’s is het op zich geen hele lange tekst, dus als je zin hebt om aan het denken gezet te worden en als andere boeken vaak te simpel voor je zijn: ga dan gauw dit boek kopen en lezen!
1 gedachte over “Boekrecensie: Autisme en neurodiversiteit van Jo Bervoets”
Super bedankt, Anne, voor je heldere en eerlijke blik op wat ik in mijn boek wilde doen.
Het doet me nadenken over het woord ’toegankelijk’ dat ik waarschijnlijk iets te vlug gebruikt heb. Het is inderdaad zo dat het boek echt wel wat toewijding van de lezer vraagt (vandaar ook nog eens: super bedankt!). Ik wil namelijk iets vertellen dat echt wel buiten de lijntjes kleurt van wat er nu over autisme en neurodiversiteit wordt gezegd. Het woord ‘uitdagend’ was hier zeker – en misschien meer – op zijn plaats geweest, want ik wil de lezer echt uitdagen om autisme, neurodiversiteit en tourette op een andere manier te zien. Af en toe leidt dat tot doordenkers, zoals de zin die je hierboven citeert. Waarschijnlijk kan dat beter – zeker ook voor veel autistische lezers – maar anderzijds is een echt nieuw idee doorgeven iets dat dit soort doordenken onvermijdelijk maakt.
Gelukkig is dat niet onmogelijk. Dat is wel duidelijk uit wat je inhoudelijk over het boek zegt!
Ik hoop dat we een en ander – inclusief de wat harde kleur van tussenkopjes en paginanummers en de flaptekst – in een volgende druk kunnen aanpakken.