Dit boek gaat over en is voor jongeren met autisme die negatieve gedachten hebben over zichzelf. In het boek staan oefeningen om te leren omgaan met die negatieve gedachten en de gevolgen ervan, zoals depressieve gevoelens, angst en stress.

Jeroen Bartels

Jeroen Bartels is een GZ-psycholoog die betrokken is geweest bij verschillende poliklinieken voor autisme, waar hij diagnostiek en behandeling uitvoerde. Sinds 2017 werkt hij bij Xperanza in Spanje als regiebehandelaar van twee klinische behandelgroepen voor jongeren en jongvolwassenen met complexe problematiek. Daarnaast werkt hij online als regiebehandelaar, supervisor, spreker en docent.

In 2019 bracht Jeroen al het boek Zelfregulatie bij jongeren met autisme uit. Dit boek ging over externaliserende problemen, zoals boosheid, waar Omgaan met piekeren, angst en depressie over internaliserende problemen gaat.

Inhoud

Het boek bestaat uit drie delen:

• Deel 1: informatie over autisme, de puberteit en emoties, om inzicht te krijgen in jezelf
• Deel 2: een werkboek met oefeningen om te leren omgaan met angst, piekeren en depressieve gevoelens
• Deel 3: informatie en tips voor ouders en hulpverleners

De verdeling is als volgt: 47 pagina’s aan informatie, 100 pagina’s aan oefeningen, 15 pagina’s voor ouders en hulpverleners.

Het advies is om dit boek door te nemen samen met een hulpverlener, want iedereen heeft bepaalde blinde vlekken en twee weten meer dan één. Ik merkte zelf bij het lezen dat dit inderdaad geen overbodige luxe is. Zeker op de leeftijd waarvoor het boek bedoeld is had ik iemand nodig gehad die doorvroeg en samen met mij de oefeningen invulde.

Leesbaarheid en vormgeving

Het boek is bedoeld voor jongeren van ongeveer veertien tot twintig jaar. Nou ben ik zelf allang niet meer van deze leeftijd, maar de teksten doen me soms wat kinderlijk aan, terwijl jongeren van deze leeftijd volgens mij al als volwassenen aangesproken willen worden.

Bij elke oefening staat aangegeven hoe lang die oefening ongeveer duurt, lekker voorspelbaar. Ook volgt na elk hoofdstuk een samenvatting en een opdracht voor het volgende hoofdstuk. De opbouw van het boek is mede daardoor helder.

Het boek is voorzien van redelijk simpele illustraties in een stijl die jongeren mogelijk aanspreekt. Ze zijn getekend door Marta Abad Blay. Het is mij niet bekend of zij ook iets met autisme te maken heeft. Het had mij wel leuk geleken als een jongere met autisme de illustraties voor dit boek had gemaakt.

Jeroen brengt het verschil tussen PFL (person-first language) en IFL (identity-first language) ter sprake. Hij benoemt dat beide oké zijn, maar dat in dit boek gekozen is voor PFL (jongeren met autisme in plaats van autistische jongeren). Er wordt niet uitgelegd waarom daar voor gekozen is.

Mijn mening

In het begin van het boek staat een kopje met: Voor wie is dit boek bedoelt? De beschrijving die daarna volgt was voor mij, als angstige autist, zeer herkenbaar. Het voelde alsof het over mijzelf ging.

Het boek is tot stand gekomen met behulp van autistische jongeren. Zij hebben meegelezen en meegedacht over de inhoud en de opbouw van het boek. Ook staan er citaten van autistische jongeren in het boek. Hierbij zijn de namen verandert, maar de voorbeelden zijn echt. Ik vond de voorbeelden zelf erg fijn om te lezen, omdat ik er veel herkenning in vond.

In Omgaan met piekeren, angst en depressie staan oefeningen die komen uit de volgende therapiestromingen:

• CGT (Cognitieve GedragsTherapie)
• ACT (Acceptance and Commitment Therapy)
• Mindfulness
• Oplossingsgerichte therapie
• Psycho-educatie

Daarnaast is de praktijkervaring van Jeroen natuurlijk meegenomen. Jeroen is zich bewust van de kritiek op CGT. Het kan voor jongeren met autisme namelijk voelen als: ben ik nu weer degene die moet veranderen en die zich moet aanpassen? De therapie kan als een verwijt voelen dat je het niet goed genoeg doet. Ik heb dit zelf wel zo ervaren en Eden schrijft in hun blog voor A-typist ook over de kanttekeningen van CGT bij autisme.

Jeroen beschrijft ook dat de boodschap van het boek niet is dat je nog niet goed genoeg bent en moet verbeteren.

“Door te accepteren dat je eigenlijk al oké bent, ontstaat er veel ruimte om anders om te gaan met lastige situaties.”

Voor mij is dat erg herkenbaar dat het zo werkt. Aan mij moet je niet gaan trekken, want dan ga ik juist met mijn hakken in het zand. Jongeren met autisme hebben al vaak de boodschap gekregen dat ze anders zijn en moeten veranderen dus het is belangrijk dat dit boek daar niet in meegaat. Jeroen raadt ook aan om eerst overvraging weg te nemen voor je aan de oefeningen in dit boek begint, omdat je anders gaat dweilen met de kraan open. Een erg goed advies lijkt me.

Al met al is Omgaan met piekeren, angst en depressie een nuttig en respectvol boek. Uit de teksten blijkt duidelijk dat Jeroen met veel autistische mensen gepraat heeft en zich hun gedachtegangen eigen heeft gemaakt, zonder generaliserend over te komen.