Arcadia is een Nederlands-Vlaamse serie die zich afspeelt in een dystopische, ommuurde maatschappij. Inwoners kunnen met alles wat ze doen punten verdienen of juist verliezen. Hun score moet hoog genoeg zijn om van bepaalde privileges te genieten, maar als hun score onder de 3,5 komt, worden ze verbannen naar Buiten. Niemand weet goed wat er Buiten is. Het gerucht gaat dat niemand er levend vandaan komt.

Arcadia werd in het voorjaar uitgezonden op NPO3 en is nu terug te kijken via de NPO-app. Een tweede seizoen is in de maak.

Luz is autistisch

In Arcadia wonen ook Cato en Pieter met hun vier dochters. Hun dochter Luz, gespeeld door Lynn van Royen, is autistisch. Het lukt haar niet goed om mee te komen in de maatschappij en om haar score op peil te houden. Pieter besluit daarom het systeem te hacken, zodat de score van Luz altijd tussen de 8 en 8,5 blijft, wat ze ook doet. Dit wordt ontdekt en Pieter wordt daarop verbannen naar Buiten.

Autisme wordt niet genoemd

Dat Luz autistisch is, weten we niet uit de serie zelf. Het woord autisme wordt daarin namelijk niet gebruikt. Wel heeft actrice Lynn van Royen er in interviews over gesproken.

Luz zit op het autismespectrum. Alleen al daarom staat ze haaks op de maatschappij waarin ze leeft. Tegelijk is ze de enige die nog voor zichzelf denkt, die niet handelt naar de regels, die simpelweg lak heeft aan haar burgerscore.

Lynn van Royen in een interview met De Morgen.

Luz wordt in de serie beschreven als ‘anders’ of ‘speciaal’. Normaal gesproken zou ik het jammer vinden als autisme niet als zodanig benoemd wordt, maar in deze serie snap ik het wel. De personages wonen namelijk in een wereld die zó anders is, dat het heel goed zou kunnen dat zij zelf ook niet weten wat autisme is.

Validisme in Arcadia

Alles in Arcadia is gestoeld op ‘eerlijkheid’. Als je goed je best doen, haal je een goede score, en mag je een prettig leven leiden. Maar over mensen met een beperking is daarbij niet nagedacht. Je score gaat bijvoorbeeld omhoog als je een goede baan hebt, maar wat als je niet kan werken?

Luz is niet de enige die moeite heeft om haar score hoog te houden. Ook Nobel, een jonge man met het downsyndroom lukte dat niet, en hij werd verbannen naar Buiten.

Er zit dus ook een dieper thema in de serie. Wanneer is iets eerlijk of gelijk? En wat als je het niet eerlijk vindt? Laat je je familielid dan verbannen of ga je tegen de regels protesteren?

De representatie van autisme

Luz heeft veel kenmerken die waarschijnlijk herkenbaar zijn voor autistische mensen:

• Ze houdt niet van feestjes
• Draagt regelmatig een noise cancelling koptelefoon
• Houdt niet van onverwachte aanrakingen
• Haar vallen details als eerste op
• Heeft moeite met zich aanpassen aan een nieuwe situatie
• Heeft af en toe een meltdown als het te veel wordt
• Verzet zich tegen het systeem
• Vraagt zich af hoe je weet dat iemand een vriend is of niet
• Snapt grapjes niet
• Neemt dingen letterlijk
• Is soms naïef
• Ze heeft rituelen, zoals elke keer dezelfde traptree overslaan

Al deze kenmerken kúnnen voorkomen bij autisme, maar dat hoeft niet natuurlijk. Wat ik prettig vind aan de representatie is dat de makers buiten de noise cancelling koptelefoon geen andere uiterlijke kenmerken hebben toegevoegd. Luz draagt bijvoorbeeld geen hele afwijkende kleding. Dat vind ik wel verfrissend, want vaak wordt een autistisch personage op zo veel mogelijk manieren als anders neergezet.

Lynn van Royen sprak met ouders van autistische kinderen

Lynn vertelt in een interview hoe zij zich heeft voorbereid op de rol van Luz.

Ik ben gaan praten met ouders van kinderen die op het spectrum zitten, omdat zij als observators heel goed weten hoe hun kind zich precies gedraagt – voor die mensen zelf is hun gedrag meer een vanzelfsprekendheid die ze niet meteen kunnen duiden.

Lynn van Royen in een interview met De Morgen.

Het zou kunnen dat ze gesproken geeft met ouders van volwassen kinderen, maar als je bijvoorbeeld kijkt naar de meltdowns in de serie, waarbij ze met haar handen op haar hoofd slaat, komt het toch over alsof ze geleerd heeft van mensen die over autistische kinderen verteld hebben, terwijl zij zelf een volwassen vrouw speelt met een normale intelligentie. Het argument waarmee ze afwijst om met autistische volwassenen te gaan praten, vind ik ook niet helemaal kloppen. Autistische mensen hebben vaak juist super veel onderzoek gedaan naar waarin ze afwijken van de rest en kunnen daar goed over vertellen. Het voelt een beetje alsof onze ervaringen buitenspel worden gezet. Ze had op z’n minst óók met autistische volwassenen moeten spreken in voorbereiding op haar rol.

Conclusie

Over het algemeen vind ik de representatie niet slecht. Het autisme is realistisch neergezet. Tegelijkertijd vind ik weinig vernieuwend aan de representatie en heeft Luz wel heel veel (opvallende) autismekenmerken. Dat zie je vaak in series, omdat het autisme wat meer overdreven neergezet moet worden om het zichtbaar te laten zijn. Het personage Luz lijkt in het begin weinig ontwikkeling door te maken en lijkt weinig ingewikkelde gevoelens te hebben (terwijl de rest van de personages zich wel ontwikkelt), maar dit wordt gedurende het seizoen gelukkig wel beter. Het is fijn om een keer een autistische vrouw te zien in een Nederlandse serie.