Dit artikel verscheen eerder in het magazine ‘Sterk! In autisme’.

Toen de serie Everyhting’s gonna be okay aangekondigd werd, was ik meteen enthousiast. Eindelijk een serie, waarin het autistische personage, ook echt door een autistische acteur gespeeld wordt. Een vrouwelijke rol bovendien! Onlangs maakte de bedenker van de serie, Josh Thomas, ook openbaar dat hij autistisch is. Wat betekent deze serie voor de autismebeeldvorming?

Het verhaal

Everything’s gonna be okay is een luchtige serie over serieuze onderwerpen, die draait om de 25-jarige Nicholas. Als zijn vader overlijdt, moet hij de zorg op zich nemen voor zijn twee halfzusjes, Matilda en Genevieve. Matilda is autistisch. Het verhaal klinkt je misschien bekend in de oren, want het is een veelgebruikt plot binnen de autismerepresentatie: wat gebeurt er met een autistisch persoon als je diens verzorger weghaalt? En hoe gaat degene die de rol van verzorger over moet nemen daarmee om? Toch gaat de serie buiten de gebaande paden. Matilda ontwikkelt zich als een individu. Iemand die dezelfde behoeften heeft als ieder mens. Nicholas is zoekende naar hoe hij om moet gaan met zijn halfzusjes, maar dat is niet alleen lastig vanwege het autisme van Matilda.

Everything’s gonna be okay

In januari 2020 kwam het eerste seizoen van Everything’s gonna be okay uit. In april 2021 is het tweede seizoen uitgekomen. De serie is te bekijken via het in Nederland en België nog redelijk onbekende Freeform. Daardoor heeft de serie in Nederland nog weinig aandacht gekregen en is de serie ook minder goed beschikbaar om te kijken, want er zijn waarschijnlijk weinig mensen met een Freeform-account. Ik wil daarom juist dit artikel schrijven, zodat er meer aandacht voor komt en de serie binnenkort hopelijk opgepikt wordt door een bekendere tv-zender of streamingdienst, zodat meer mensen hem kunnen zien.

Overigens is een andere serie van dezelfde maker wel op Netflix te bekijken, namelijk Please Like Me. In die serie speelt Hannah Gadsby een rol. Hannah Gadsby is een Australische comédienne met autisme.

De representatie van autisme

In de series die Josh Thomas schrijft hebben alle personages zo hun eigenaardigheden. Dit maakt dat het autistische personage niet zo opvalt en dat is iets goeds. Matilda is niet per se anders dan de rest. Ze is vaak zelfs de gangmaker, of degene die de ongemakkelijkheid doorbreekt, als haar familieleden niet weten hoe ze met de situatie om moeten gaan.

Daarnaast gaat het in de serie over thema’s waar niet zo vaak aandacht voor is als het over autisme gaat in fictie, bijvoorbeeld: stigma, rouw, daten, lhbtiaq+, en seks. Áls daten en seks al een thema zijn in televisie over autisme, is dat vaak om het publiek te laten lachen over de ongemakkelijkheid. Of het zet autistische volwassenen neer als mensen die niet seksueel actief zouden willen zijn. In Everything’s gonna be okay komt het hele spectrum aan bod: van aseksualiteit tot homoseksualiteit, tot Matilda die een jongen op het schoolfeest verleidt om haar te ontmaagden. Achteraf denken Nicholas en Genevieve dat de jongen Matilda verkracht heeft. Ze kunnen zich niet voorstellen dat de autistische Matilda toestemming heeft gegeven, laat staan de jongen zelf verleid heeft. Ze roept uit: ‘I used him! Why doesn’t anyone believe me!’

Wat je ook niet zo vaak ziet, is dat het autistische personage wél geïnteresseerd is in sociaal contact en zich zorgen maakt over wat andere mensen van hen vinden. Bij Matilda is dat wel het geval. Ze zoekt actief op internet op hoe ze zich moet gedragen en bijvoorbeeld hoe ze iemand mee uit moet vragen. Als ze het gevoel heeft dat ze iets verkeerd heeft gedaan in contact met klasgenoten, krijgt ze soms een meltdown. Meltdowns komen vaker voor, maar meestal zie je het op tv of in films (zoals in Rain Man en Atypical) alleen gebeuren wanneer er sprake is van overprikkeling. Autistische vrouwen camoufleren hun autisme meer en kunnen flinke moeite hebben om de verbinding met andere mensen te vinden waar ze zo naar op zoek zijn, en het is fijn dat hier aandacht voor is in Everything’s gonna be okay.

De serie doet dus veel goed. Er is één scene die wat problematischer is. In de laatste aflevering van het eerste seizoen heeft zusje Genevieve zich ingeschreven voor een open podium. Ze doet een stand-up act, waarin ze verhalen vertelt over Matilda, terwijl Matilda er zelf niet bij is. Dit gaat ten koste van Matilda, want het zijn beschamende verhalen, die Genevieve gebruikt om het publiek aan het lachen te maken. Het maakt het autisme van Matilda belachelijk.

Kayla Cromer

Het personage Matilda wordt gespeeld door Kayla Cromer, een 23-jarige Amerikaanse actrice met autisme. In de serie speelt ze een tiener die probeert haar weg te vinden op school en in het leven, nu haar vader overleden is. Op school zit Matilda in een groepje met andere autistische leerlingen die ook wat extra aandacht nodig hebben om mee te kunnen komen op school. Álle personages met autisme, worden gespeeld door acteurs met autisme. Dit is (helaas nog) bijzonder. Nog steeds wordt 95% van de personages met een handicap, gespeeld door acteurs zonder handicap. Meestal met het excuus dat het lastig is om aanpassingen te maken op de set, of dat het voor iemand met autisme nou eenmaal te druk is op een filmset. Everything’s gonna be okay laat zien dat het wél mogelijk is.

Wat me wel opviel was het verschil tussen hoe Kayla overkomt in interviews en als Matilda. Het staat buiten kijf dat het een goede en authentieke acteerprestatie is die Cromer neergezet heeft, maar toch vond ik het jammer dat ze niet wat meer als zichzelf overkomt. Dat had het minder stereotiep gemaakt. Kayla zet als Matilda bijvoorbeeld een vreemd stemmetje op.

Veel van de struggles van Matilda zullen herkenbaar zijn voor autistische mensen. Matilda wil bijvoorbeeld heel graag naar Juilliard; een vooraanstaand conservatorium. Nicholas en haar zusje Genevieve verwachten niet dat ze door de auditie heen zal komen, en dat áls ze door de auditie heen komt, ze niet zal kunnen gaan. Matilda zal immers nooit op zichzelf kunnen wonen, bespreken ze achter haar rug om. Dit is een vorm van stigmatisering en onderschatting, maar ook overschatting van mensen met autisme komt natuurlijk veelvuldig voor.

Lillian Carrier

Niet alleen werd er in de serie gebruik gemaakt van autistische acteurs, waarvan Lillian Carrier er eentje is, maar zij werd ook ingehuurd als on-set consultant voor de serie. Lillian en haar moeder hebben een eigen organisatie die zich inzet voor meer begrip voor autisme. Het is dus haar werk om te verwoorden wat het betekent om autistisch te zijn en ze kreeg de kans om dat talent in te zetten voor de serie. Van begin (het scenario) tot eind werden autistische adviseurs betrokken bij het maken van de Everything’s gonna be okay, en dat is hoe het hoort.

Lillian auditeerde voor de serie, en daarna werd het personage Drea speciaal voor haar geschreven, gedeeltelijk op basis van haar eigen leven. Lillian heeft een autismehulphond en deze speelt ook de autismehulphond van Drea in de serie. Representatie van hulphonden is nog heel zeldzaam. Er bestaan verschillende soorten hulphonden en de serie laat zien wat een hulphond zou kunnen betekenen voor autistische volwassenen.

Josh Thomas

Josh zag een documentaire over autisten en het leek hem interessant om een serie te schrijven met een autistisch personage. Hij begon onderzoek te doen naar autisme en kwam erachter dat hij er best veel in herkende. Toen het eerste seizoen uitkwam begonnen mensen op Twitter te speculeren of het personage Nicholas ook autistisch zou kunnen zijn. Het personage Nicholas is echter gebaseerd op het eigen leven van Josh. Hij besloot daarom een diagnosetraject in te gaan en bleek autistisch te zijn.

Everything’s gonna be okay is dus de eerste serie gemaakt door een autistisch persoon, én met een autistische acteur in één van de hoofdrollen. De serie is dan ook een belangrijke stap in de autismerepresentatie. Door de keuzes die Josh gemaakt heeft: autistische adviseurs en autistische acteurs betrekken bij het proces, komt het autisme in de serie authentiek over. Het is een goed voorbeeld voor toekomstige filmmakers die een film of serie over autisme willen maken.