Sinds een half jaar heb ik een verzwaringsdeken. Als ik er iets over schrijf op Twitter krijg ik vaak vragen: wat een verzwaringsdeken doet, hoe je weet wat de juiste is, waar je een betaalbare kunt kopen, enzovoort. Ik wil daar in dit artikel antwoord op geven, maar ik wil daarbij wel de kanttekening plaatsen dat ik geen expert ben en dat ik in alle gevallen aanraad om een professional te consulteren, aangezien het gebruik van verzwaringsmiddelen niet zonder risico’s is. Onderaan deze blog lees je daar meer over.

Hier vind je een lijst met ergotherapeuten, fysiotherapeuten, logopedisten en oefentherapeuten die een certificaat hebben behaald in sensorische integratie/informatieverwerking.

Ik probeerde verschillende verzwaringsdekens uit, waaronder die van Litollo, waar ik een review over schreef.

Waar is het voor?

Temple Grandin (een vrouw met autisme) schreef in haar boeken over het effect van diepe druk op mensen met autisme. Als kind merkte ze dat het haar kalmeerde als ze een diepe druk voelde, maar het krijgen van een knuffel was weer overprikkelend, of mensen knuffelden te hard of juist te zacht. Een knuffel is natuurlijk ook niet altijd beschikbaar wanneer je dat nodig hebt. Ze bedacht daarom de ‘squeeze machine’. Uit onderzoek dat in de jaren ’90 gedaan werd, bleek inderdaad dat diepe druk een kalmerend effect had op mensen met autisme.

Verzwaarde dekens proberen het effect hiervan na te bootsen. Squeeze machines worden overigens ook nog steeds verkocht, maar ze zijn duur en lastig te verplaatsen. Verzwaringsdekens zijn de laatste jaren steeds populairder geworden voor dit doel. De vulling wordt verdeeld over de deken, waardoor het een gelijkmatige druk op het lichaam geeft.

Verzwaringsdekens kunnen gebruikt worden voor verschillende doeleinden:

• Bij overprikkeling
• Bij slecht slapen
• Bij angst en/of (lichamelijke) onrust
• Bij concentratieproblemen
• Bij behoefte aan geborgenheid/gevoel van veiligheid

Dit is vooral gebaseerd op ervaringen; veel onderzoek is er nog niet naar gedaan.

Je kunt de deken zo nodig gebruiken. Bijvoorbeeld alleen bij overprikkeling. Of je kunt eronder slapen. Bij dit laatste is het belangrijk om de risico’s onderaan deze blog even door te lezen. Lang onder een verzwaringsdeken liggen kan pijn in je rug of schouders geven. Net als bij veel hulpmiddelen, kun je ook gewend raken aan de druk, waardoor het na een tijdje minder effect zal hebben. Een ander risico is dat je er zo aan gewend raakt dat je zonder deken bijvoorbeeld niet meer in slaap kunt vallen.

Goed om te beseffen is dat verzwaringsdekens een gevolg aanpakken, en niet de oorzaak oplossen. Jasper van Ontdek Autisme gaf de tip om eerst op zoek te gaan naar de oorzaak van de onrust/overprikkeling, voor je een hulpmiddel inzet.

Gewicht

De mensen die de dekens zelf maken en via Facebook aanbieden, kunnen vaak een persoonlijk advies geven over wat voor deken geschikt voor je is. Je kunt ze dit via Facebook Messenger vragen. Let wel, dit zijn vaak geen ergotherapeuten of professionals op het gebied van sensorische integratie. Voor een gespecialiseerd advies, kun je dus beter professionele hulp zoeken. Daarmee voorkom je ook dat het niks voor je blijkt te zijn, en krijg je advies over of je lichaam het aankan om zo’n zware deken over je heen te hebben.

Over het algemeen wordt rond de 10% van het lichaamsgewicht aangeraden voor een verzwaringsdeken (bij volwassenen), maar wederom: schakel daarbij de hulp van een professional in. Altijd, maar zéker als je zwaarder dan 10% wil gaan. Het gewicht van de deken heeft namelijk ook nog eens te maken met het oppervlak van de deken, omdat dat kan maken dat het gewicht op een andere manier over het lichaam verdeeld wordt. De deken moet in ieder geval het lichaam kunnen bedekken van de schouders tot de tenen als je ligt.

Mijn deken heeft het oppervlak van een gewone deken, maar je kunt er ook voor kiezen om voor een kleinere deken te gaan. Het gewicht wordt dan verdeeld over een kleiner oppervlak en bovendien kun je hem dan makkelijker verplaatsen of er onderuit komen. Het viel me bij mijn deken namelijk best wel tegen om hem te moeten verslepen als ik hem op een andere plek wilde gebruiken. Denk aan het tillen van zoveel pakken suiker; dat is best zwaar. Soms houdt dat me ook tegen om hem te gebruiken.

Wasbaarheid

Het is aan te raden om een deken te kopen die gewassen kan worden. Je kunt de deken over je gewone deken heen leggen, maar ik gebruik ‘m vaak ook zonder iets eronder, bijvoorbeeld als ik op de bank zit. Dekens met granulaatvulling kunnen met de hand of tot 40 graden in de wasmachine gewassen worden. Bij wassen in de wasmachine is het vooral belangrijk om te checken of je wasmachine het aankan. Daarvoor kan het ook handig zijn als een deken deelbaar is, zodat je hem in twee delen kunt wassen. Er wordt dan een rits aangebracht, waardoor de deken in tweeën op te delen is. Hierdoor kun je hem ook zwaarder of minder zwaar maken. In dit lijstje vind je aanbieders waar je een deelbare deken kunt kopen.

Een verzwaringsdeken kan niet in de droger. Je zult dus een plek moeten hebben waar je zo’n zware deken kunt laten drogen.

Vulling

Er zijn verschillende vullingen mogelijk voor een deken. Dit zijn de meest voorkomende vullingen:

• Granulaat (plastic of glazen korrels): in de meeste dekens zitten granulaatkorrels. Het voordeel hiervan is dat de deken gewassen kan worden.
• Zand: bij het gebruik van zand is het belangrijk om te letten op de soort stof die gebruikt wordt en of de naden goed gestikt zijn. Als er namelijk een klein gaatje ontstaat, kan de deken gaan lekken. Ook droogt zand veel langzamer dan bijvoorbeeld granulaat, na het wassen.
• Plastic ballen: er bestaan dekens met grotere plastic ballen (bijvoorbeeld vier centimeter of nog groter). Deze zorgen voor drukpunten en voor een sterke stimulatie van het sensorische systeem.
• Natuurlijke materialen, zoals rijst, spliterwten of kersenpitten: als je zelf een deken maakt, zijn dit goedkope vulmiddelen, maar ze hebben als nadeel dat je de dekens niet kunt wassen en dat ze gevoelig zijn voor de groei van bacteriën. Daarnaast kunnen ze een geur hebben en kunnen ze allergische reacties veroorzaken.

De verschillende vulmiddelen geven verschillende soorten druk en hebben daarmee verschillende effecten (vraag aan een professional wat je nodig hebt voor welk effect). Het ene vulmiddel maakt meer geluid dan het andere. Als je gevoelig bent voor geluid, is het dus goed om hier rekening mee te houden. Granulaat maakt een ruisend geluid als je de deken verplaatst of als je beweegt. Een beetje alsof je hele kleine steentjes door je handen laat gaan. Ik vind het zelf niet storend.

De vulling maakt ook verschil voor hoe warm de deken is. Een deken met alleen granulaat zonder andere vulling of voering blijft vrij koel, en is dus ook geschikt om in de zomer te gebruiken. Het kan zelfs koud zijn als je er geen andere deken bij gebruikt. In de zomer is dit dan weer een voordeel als je niet kunt slapen zonder een deken over je heen, maar een gewone deken te warm is.

Materiaal/stof

De vulling wordt in vakjes of tunnels in een deken genaaid. Voor hoe het aanvoelt en de warmte van de deken maakt het uit welk materiaal je kiest.

• Katoen: is het meest gebruikt. Is dun, waardoor de deken niet extra warm wordt. Geeft wel kans op slijtage.
• Fleece of pluche: voor als je een extra zachte deken wil.
• Jeans: extra stevig, bijvoorbeeld bij kinderen of volwassenen die de neiging hebben om dingen te scheuren. Jeans kan wel minder prettig zijn om direct op je huid te hebben.

Bij sommige aanbieders zijn allerlei leuke stoffen met patroontjes uit te kiezen. Houd hierbij rekening met hoe gevoelig je bent voor kleuren en patronen. Als je daar gevoelig voor bent, is het misschien beter om voor een effen deken te gaan.

Kopen: hoe weet je welke deken de juiste is?

Hopelijk heb je door middel van dit artikel al een beter idee opgedaan van hoe je een keuze kunt maken voor een verzwaringsdeken. In dit artikel heb ik een lijst opgesteld van aanbieders van verzwaringsdekens. Bij een aantal aanbieders staat ook dat je een deken mag uitproberen of kunt huren. Als je nog helemaal geen ervaring hebt met verzwaringsdekens, kun je hiervoor kiezen.

Ergotherapeuten die ervaring hebben met sensorische integratie, zullen ook een aantal verzwaringsmiddelen in huis hebben die je kunt uitproberen. Soms staan aanbieders van verzwaringshulpmiddelen op (autisme)congressen. Daar kun je vaak ook producten uitproberen.

Zelf maken

Op internet zijn verschillende handleidingen te vinden voor het zelf maken van een verzwaringsdeken. Bij de Breiwinkel kun je complete zelfmaakpakketten kopen. Daar ben je ongeveer 30 tot 130 euro voor kwijt en dat kan aanzienlijk schelen met het kopen van een deken. Je kunt er ook de losse materialen kopen, zoals granulaat.

Misverstanden over verzwaringsdekens

Baat het niet, dan schaadt het niet

Verzwaringsdekens worden vaak gepresenteerd als veiliger en beter alternatief voor medicijnen. Toch zijn er ook een aantal risico’s die je hieronder kunt lezen.

Het moet meteen fijn voelen

Bij sommige mensen voelt een verzwaarde deken niet meteen fijn. Het gebruik moet meestal opgebouwd worden (vraag aan een professional hoe!). Ga er niet meteen een hele nacht onder slapen bijvoorbeeld. Voor sommige mensen went het helemaal niet. Het kan in plaats van geborgen bijvoorbeeld claustrofobisch aanvoelen.

Hoe zwaarder, hoe beter

Als een verzwaringsdeken te zwaar is, kan het juist een averechts effect hebben. Bijvoorbeeld overprikkeling veroorzaken of slechter slapen. Bovendien zijn er meer risico’s van een te zware deken. Lees hieronder verder.

Risico’s

• Het risico bestaat dat je gewend raakt aan het gewicht van de deken, en dat het niet meer het effect heeft dat het in eerste instantie had, of dat je bijvoorbeeld zonder deken niet meer in slaap kunt vallen. Het is dus aan te raden om een verzwaringsdeken alleen te gebruiken op moeilijke momenten (bijvoorbeeld bij overprikkeling).
• Pas op met kinderen en huisdieren. Als een kind gebruik maakt van een verzwaringsdeken, of als er eentje in huis is, moet er altijd toezicht zijn. Zorg dat een huisdier niet per ongeluk onder de deken terecht kan komen.
• Belangrijk is dat degene die onder de deken ligt, hier zelf onderuit kan komen of kan omdraaien. Als dat niet kan, is er toezicht nodig. Bij een kind jonger dan drie jaar is het sowieso niet aan te raden om een verzwaringsdeken te gebruiken. Dit vanwege de kans op verstikking.
• Door het gewicht kun je last krijgen van bijvoorbeeld je schouders of rug als je daar gevoelig voor bent.
• Mensen met bepaalde aandoeningen kunnen beter geen verzwaringsdeken gebruiken of moeten advies van hun arts vragen. Dit geldt bijvoorbeeld bij astma en andere longziekten, slaapapneu, problemen met bloeddruk, diabetes (en open wonden).